گزارش جشن پانصدهزارمین مقاله ویکی‌پدیای فارسی

چکیده

ویکی‌پدیای فارسی یکی از پیشروترین دانشنامه‌های آنلاین است که در منطقه خاورمیانه رتبه اول را دارد و از نظر حجمی معادل 108 کتاب چاپی 500 صفحه‌ای است. در تاریخ 16 مرداد 1395 در تالار قلم سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی جشنی به مناسبت پانصدهزارمین مقاله ویکی‌پدیای فارسی برپا شد که طی آن متخصصان و مدیران ویکی‌پدیای فارسی به سخنرانی پرداختند و اطلاعاتی پیرامون ابعاد مختلف ویکی‌پدیای فارسی ارائه دادند. در گزارش حاضر به مرور مهمترین بحث‌ها و رویداد‌های این جشن می‌پردازیم.

جزئیات مراسم

1- تلاوت قرآن و پخش سرود ملی

مراسم مزبور روز جمعه 15 مرداد رأس ساعت سه بعد از ظهر با تلاوت آیاتی از قرآن مجید و پخش سرود ملی کشورمان شروع و تا ساعت هفت شب ادامه یافت.

2- خوشامدگویی و سخنرانی مدیر ارشد ویکی‌پدیای فارسی

پس از پخش سرود ملی، آقای «محسن سالک »، مدیر ارشد ویکی‌پدیای فارسی به ایراد سخنرانی پرداختند و آخرین آمارهای مربوط به جایگاه ویکی‌پدیای فارسی را تشریح کردند. طبق گفته ایشان، ویکی‌پدیای فارسی در منطقه خاورمیانه رتبه نخست و در آسیا رتبه ششم را دارد. ایشان ضمن تشریح تاریخچه پیدایش ویکی‌پدیا، درباره ریشه‌شناسی « ویکی‌پدیا » گفتند که « ویکی ویکی » در زبان هاوایی به معنای « بدو بدو! » است و مفهوم «سرعت» و «سریع بودن» را تداعی می‌کند و لذا ویکی‌پدیا به معنی «دانشنامه سریع‌الوصول» است، چون همه می توانند بدون هیچ محدودیتی به آن دسترسی داشته باشند. ایشان سپس در مورد اصول ویکی‌پدیا توضیح دادند که برخی از آنها از این قرار است: 1) بی‌طرف بودن 2) ویرایش‌پذیر بودن 3) متغیر بودن قوانین ویکی‌پدیا 4) ادب و نزاکت.

تخریب‌های سیستماتیک در فضای ویکی‌پدیای فارسی از دیگر فرازهای سخنرانی آقای سالک بود که در آن به ماجرای جنجالی «اُرُد بزرگ» و «امیر دولاب» پرداختند و تدابیر اندیشیده شده برای جلوگیری از موارد مشابه در آینده را تشریح کردند. ایشان در پایان سخنان خود به آدرس info_fa@wikipedia.org اشاره کردند و گفتند که برای طرح شکایت از ویکی‌پدیای فارسی می‌توان از طریق این آدرس اقدام کرد.

3- تبریک بنیانگذار ویکی‌پدیا به ایرانیان

پس از سخنان افتتاحیه، کلیپی از آقای «جیمی‌ولز»، بنیانگذار و رئیس ویکی‌پدیا پخش شد. جیمی ولز با ارسال ویدئویی ضمن تبریک این اتفاق به ایرانیان گفت: «ویکی‌پدیای فارسی رتبه 18 مقالات را در بین زبان‌ها دارد. عدد ژرفای آن نیز که نشان دهنده میزان بحث و گفتگو در مورد یک مقاله است، بسیار خوب است؛ به طوری که بعد از زبان انگلیسی، دومین زبان از نظر ژرفاست». جیمی ولز در مورد فلسفه این دانشنامه ادامه داد: «در حالی که سیاستمداران تلاش می کنند مردم را از یکدیگر منزجر کنند و بین آنها فاصله بیاندازند، ما می خواهیم کاری کنیم تا بیشتر یکدیگر را درک کنیم و تفاهم و همدلی بیشتری را بین خودمان به وجود بیاوریم. در ویکی‌پدیا اهمیتی ندارد که شما اهل چه کشوری هستید یا مذهب شما چیست، آنچه که اهمیت دارد این است که آیا برای تعلیم دادن به مردم تلاش می کنید؟ »

4- سخنرانی تحت عنوان «بازنمایی جهان اسلام در دو نسخه ویکی‌پدیای فارسی و انگلیسی»

در ابتدای این سخنرانی که توسط آقای تویسرکانی ایراد شد، انتقادات مطرح شده علیه ویکی‌پدیای فارسی مورد ارزیابی قرار گرفت که برخی از آنها از این قرار است: قابلیت ویرایش همگانی آن، خرابکاری فردی، دستکاری سازمان یافته (مثل نیروی یهودی دفاع اینترنتی) و اتهام وابستگی (سفرهای جیمی‌ولز به کشورهای مختلف و دیدار با سران آن کشورها). پس از ارزیابی این انتقادات، به موضوع اصلی این سخنرانی پرداخته شد. طبق گفته آقای تویسرکانی، ایشان 100 مقاله پربازدید ویکی پدیای فارسی و انگلیسی را بررسی کرده اند و آنها را بر اساس پنج گزاره ارزش‌گذارانه مورد تحلیل قرار داده اند. این گزاره ها عبارتند از: 1) توسعه/عقب‌ماندگی 2) شفقت/خشونت 3) حقوق بشر/ نقض حقوق بشر 4) دموکراسی/استبداد 5) همگرایی/واگرایی.

نتایج این بررسی نشان داده است که بازنمایی جهان اسلام در ویکی‌پدیای انگلیسی به صورت 53 درصد منفی و 47 درصد مثبت بوده است و مفهوم آن اینست که دیدگاه‌ها درباره اسلام در دو نسخه فارسی و انگلیسی تقریباً یکی است. این مسئله نشان می دهد که حضور فعال کاربران مذهبی و آگاه به مسائل دینی می تواند چهره اسلام را در ویکی پدیا بهبود ببخشد.

5- سخنرانی تحت عنوان «پروژه کتابخانه ویکی‌پدیای فارسی»

در این سخنرانی که مشترکاً توسط آقایان محسن سالک و درفش کاویانی ایراد شد، از پروژه‌ای رونمایی شد که هدف آن دسترسی رایگان کاربران به مقالات پولی، خرید کتاب و مجله برای ویرایشگران و به اشتراک گذاری کتابخانه‌های شخصی است. پایگاه هایی نظیر «سیویلیکا»، «نورمگز» و «مگ ایران» از نمونه‌های مشابه این پروژه هستند که در قبال پرداخت پول ارائه خدمات می‌دهند. اما ارائه خدمات در پروژه مزبور کاملاً رایگان است. مثلاً «نورمگز» بزرگترین سایت علوم انسانی است که یک میلیون مقاله به 4 زبان دارد. «سیویلیکا» معطوف به تمام کنفرانس‌ها و همایش‌هایی است که تا به‌حال در داخل کشور برگزار شده‌اند. از سوی دیگر، «مگ‌ایران» حاوی متن مقاله‌های تمام روزنامه‌های ایران است.

6- سخنرانی تحت عنوان «بررسی زبان ویکی‌پدیای فارسی از نظر ویرایش»

در این سخنرانی که توسط یک زبان شناس فعال در ویرایش ویکی‌پدیای فارسی ایراد شد، در مورد بحث نام‌گذاری ویکی‌پدیای فارسی و زبان آن صحبت شد. استدلال این زبان‌شناس این بود که «فارسی» لفظ نرم شده «پارسی» است و هیچ ارتباطی به زبان عربی ندارد. لذا کسانی که مدعی‌اند باید برای تقویت فارسی‌گرایی در برابر عرب‌گرایی از عنوان پارسی استفاده کنیم، در اشتباه هستند. از نظر ایشان تبدیل حرف «پ» به «ف» یک فرایند زبانی موسوم به «نرم-شدگی» است که در زبان فارسی متداول است. مثلاً در گلستان سعدی واژه هایی از قبیل «گوسپند» و «پیل» و «سپارش» آمده، اما این واژه‌ها بعداً در اثر فرایند نرم‌شدگی به «گوسفند» و «فیل» و «سفارش» تبدیل شده‌اند. ایشان همچنین در مورد ویکی‌پدیای زبان‌های محلی ایران از قبیل «ویکی‌پدیای کردی»، «ویکی‌پدیای‌ گیلکی» و غیره هم صحبت کردند و خاطر نشان کردند باید برای تقویت این ویکی‌پدیاهای محلی ایرانی هم کمک کنیم تا از زبان‌های محلی ایرانی پاسداری کنیم.

7- سخنرانی تحت عنوان «مشکلات فنی ویکی‌پدیای فارسی و نحوه مدیریت آن»

این سخنرانی که آخرین سخنرانی جشن مزبور بود، توسط یکی از مهندسان فنی ویکی‌پدیای فارسی ایراد گردید. ایشان کم بودن تعداد ویراستاران ویکی پدیای فارسی را یکی از دلایل ویرایش نکردن سریع مطالب عنوان کردند و سپس در مورد ربات‌های ضد خرابکاری و نحوه عملکرد آنها صحبت‌کردند.

8- پایان مراسم و بریدن کیک مخصوص جشن ویکی‌پدیا